تئوری موسیقی ؛ قسمت بیست و چهارم: معکوس آکورد

تا اینجا با انواع آکوردها آشنا شدیم. در آکوردشناسی مفهومی به نام معکوس آکورد هم وجود دارد که در این قسمت به آن می‌پردازیم.

در مبحث ساختار آکوردها گفتیم هر آکورد از یک نت پایه تشکیل شده که پایین‌ترین نت آکورد است و نسبت به بقیه‌ٔ نت‌ها بم تر است. روی پایه، و با فاصله‌های سوم، نت‌های دیگر آکورد قرار می‌گیرند که به ترتیب آکوردهای سه صدایی، چهار صدایی، پنج صدایی و … را تشکیل می‌دهند. نت بعد از آکورد را نت سوم آکورد می‌گویند، نتی که روی سوم قرار می‌گیرد را پنجم آکورد می‌گویند و به ترتیب نت‌های بعد هفتم، نهم، یازدهم و….

معکوس آکورد، آکوردی است که جای نت‌هایش عوض شده و یکی دیگر از نت‌های آکورد در باس (بم‌ترین نت آکورد) قرار گرفته. بسته به این که آکورد ما چند نتی است، می‌تواند معکوس‌های مختلفی داشته باشد. در سوار شدن بقیهٔ نت‌ها روی باس، معمولا نزدیک‌ترین نت در اولویت است.

معکوس آکوردهای سه صدایی و چهار صدایی را بررسی می‌کنیم.

معکوس آکورد های سه صدایی

در آکوردهای سه صدایی یا تریادها دو نوع معکوس داریم: معکوس اول و معکوس دوم

معکوس اول زمانی به وجود می‌آید که نت سوم آکورد به جای پایه در بم‌ترین مکان قرار بگیرد و نت پایه بالای نت پنجم برود. در این حالت نت‌ها از پایین به بالا به ترتیب نت سوم – نت پنجم – نت پایه هستند. فواصل نت‌ها تا بم‌ترین نت (باس) در معکوس اول: فاصلهٔ سوم بین سوم آکورد تا پنجم آکورد و فاصلهٔ ششم بین سوم آکورد تا پایه. معکوس اول آکورد دو ماژور را ببینید:

 

در معکوس دوم تریادها، نت پنجم در پایین و به عنوان بم‌ترین نت قرار می‌گیرد، بقیه نت‌ها بالا می‌روند و  به ترتیب روی پنجم آکورد قرار می‌گیرند. در این حالت ترتیب نت‌ها به این شکل در می‌آید: نت پنجم – نت پایه – نت سوم.

فواصل بین نت‌ها تا نت باس به این صورت است: فاصلهٔ چهارم بین نت پنجم تا پایه – فاصلهٔ ششم بین نت پنجم تا نت سوم آکورد. معکوس دوم آکورد دو ماژور را با معکوس اول آن مقایسه کنید:

 

پس در تریادها، آکورد به سه حالت می‌تواند وجود داشته باشد:‌حالت پایگی، معکوس اول و معکوس دوم.

برای هرکدام از معکوس آکورد ها نوعی عددگذاری یا شیفراژ وجود دارد که در کنار آکورد نوشته می‌شود تا بتوان نوع معکوس آکورد را شناسایی کرد. عدد شیفراژ بستگی به فاصلهٔ بین باس تا دیگر نت‌ها بستگی دارد. شیفراژ هر معکوس و حالت ساده و خلاصه شدهٔ آنها را در تصویر زیر می‌بینید.

 

معکوس آکورد های هفتم

از آنجا که در آکوردهای هفت چهار نت وجود دارد، بنا بر اینکه کدام نت در باس قرار بگیرد، چهار حالت وجود دارد: حالت پایگی که قبلا معرفی کردیم و سه تا معکوس:

معکوس اول: زمانی که سوم آکورد در باس قرار بگیرد معکوس اول درست می‌شود. در این حالت فاصلهٔ باس تا بقیهٔ نت‌ها به ترتیب سوم، پنجم و ششم است.

 

معکوس دوم: پنجم آکورد در باس قرار می‌گیرد. در معکوس دوم فواصل نسبت به باس به این صورت است: سوم ، چهارم، ششم.

 

معکوس سوم: در معکوس سوم نت هفتم آکورد در باس قرار می‌گیرد. فواصل در معکوس دوم به ترتیب عبارت است از: دوم، چهارم، ششم.

 

شیفراژ معکوس آکوردهای هفتم و حالت خلاصه شدهٔ آنها را ببینید:

در آکوردهای نهم، یازدهم و سیزدهم معکوس چهارم به بعد را معمولا استفاده نمی‌کنند چون همیشه سعی می‌شود نت آخر آکورد (نت نهم، یازدهم و سیزدهم) با پایه بیشترین فاصله را داشته باشد. مثلا معکوس چهارم در آکورد نهم با پایهٔ آکورد فاصلهٔ نزدیک دوم پیدا می‌کند. به همین خاطر در این آکوردها تا معکوس سوم را بیشتر می‌شنویم که طرز ساخت آن هم مانند معکوس‌های آکورد هفتم است.